Bullying – przemoc rówieśnicza
Bullying to celowe działanie mające na celu wyrządzenie krzywdy emocjonalnej lub fizycznej, z wyraźną dysproporcją sił między sprawcą a ofiarą. Choć kiedyś uważano, że przemoc musi być powtarzalna, dziś wiadomo, że jednorazowy incydent w relacji zależności (np. w szkole) może mieć poważne skutki emocjonalne.
Rodzaje bullyingu w szkołach:
- Przemoc werbalna: wyzwiska, upokorzenia, zastraszanie, wyśmiewanie, krzyczenie.
- Bierna agresja: obmawianie, izolacja, wykluczanie, plotkowanie, wzbudzanie niechęci klasy do danej osoby lub grupy.
- Przemoc fizyczna: popychanie, zaczepki, szturchanie, uderzenia, zmuszanie do bójek.
- Przemoc ekonomiczna: kradzież rzeczy osobistych, pieniędzy.
- Cyberprzemoc: ośmieszanie, poniżanie w sieci, wykluczenie z grupy na czacie czy forum.
Jak podkreśla psycholog i psychoterapeuta Cezary Barański: Bullying, jak każda przemoc, pociąga za sobą szereg konsekwencji psychologicznych, począwszy od nasilonego stresu, poprzez dolegliwości somatyzacyjne, zaburzenia lękowe, depresyjne, skończywszy nierzadko na próbach samobójczych.*** Sytuacja ta wymaga zwrócenia szczególnej uwagi nauczycieli na konieczność wczesnej interwencji i wsparcia uczniów.
Nauczyciele odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu przemocy rówieśniczej poprzez aktywne zaangażowanie w życie klasy i reagowanie na niepokojące sygnały.
Jak nauczyciel może pomóc w sytuacji wystąpienia przemocy w szkole?
- Uważnie obserwuj sytuację w klasie. Masz wtedy większą szansę na wychwycenie niepokojących zachowań oraz rozpoznanie zarówno fizycznych, jak i psychicznych sygnałów przemocy.
- Reaguj. Szczególnie ważne jest, żeby odpowiednio reagować na agresywne zachowania w szkole. Jeśli zwrócisz uwagę na sposób, w jaki komunikują się uczniowie, będziesz mógł interweniować w przypadku zauważenia agresji słownej. Warto pamiętać, że brak reakcji może wzmacniać poczucie bezkarności sprawców i prowadzić do eskalacji przemocy.
- Wspieraj rozwiązywanie konfliktów. Im więcej konfliktów da się rozwiązać w sposób konstruktywny, tym większa szansa na zapobieganie przemocy. Uczniowie mogą potrzebować Twojej pomocy, jeśli nie będą mogli samodzielnie poradzić sobie z problemem.
- Otocz opieką. W przypadku wystąpienia przemocy postaraj się możliwie szybko zapewnić wsparcie uczniowi, który jej doświadczył. Staraj się nie obarczać go winą za jego reakcje na sytuację przemocową.
- Współpracuj z rodzicami i psychologiem szkolnym. Wspólne dążenie do rozwiązania problemu wymaga zaangażowania nie tylko psychologa szkolnego, ale także rodziców ofiar i sprawców przemocy.
- Promuj budowanie bezpiecznego środowiska. Tworzenie przestrzeni wolnej od przemocy rówieśniczej jest zadaniem nie tylko nauczycieli, ale też wszystkich uczniów szkoły. Nauczyciel może pomóc budować pozytywne relacje między uczniami poprzez promowanie empatii, współpracy i wzajemnego szacunku.
Pytania, które mogą być przydatne dla nauczyciela w przypadku przemocy w szkole:
- Jakie działania zostały podjęte przez szkołę? Jakie są ich skutki?
- Czy działania szkoły są wystarczające, aby zatrzymać przemoc i dać dziecku poczucie bezpieczeństwa?
- Jak wygląda współpraca rodziców ze szkołą?
- Jak szkoła postrzega problem i jak współpracuje z rodzicami?
- Czy szkoła ma zasoby do radzenia sobie z tego typu sytuacjami?
Praktyczne wskazówki i wsparcie dla nauczycieli w pracy z dziećmi i młodzieżą w kryzysie
Więcej wskazówek do codziennej pracy znajdziesz w czasopiśmie . Dzięki lekturze czasopisma poznasz lepiej problemy zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz metody wsparcia w sytuacjach stresu i napięcia emocjonalnego. Przygotujesz się do pracy z uczniami z różnymi zaburzeniami rozwojowymi (np. autyzm, ADHD). Nauczysz się rozpoznawać sygnały alarmowe w zachowaniu uczniów dotyczące przemocy rówieśniczej, uzależnień, depresji, lęku, przeżywanej traumy czy samookaleczeń i prób samobójczych.
Poprawisz komunikację z uczniami dzięki zastosowaniu dobrych praktyk terapeutycznych. Zwiększysz skuteczność w budowaniu współpracy z rodzicami uczniów, a także współpracy interdyscyplinarnej z psychologami i pedagogami szkolnymi. Zastosujesz skuteczne metody i gotowe scenariusze interwencji podczas pracy z uczniami w kryzysach psychicznych czy w przypadku wystąpienia przemocy rówieśniczej.
Agnieszka Gruszczyńska
*Statystyki przeprowadzone przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, na podstawie informacji z telefonu zaufania. Rok 2022.
**Według raportu „Diagnoza Przemocy wobec Dzieci 2023” Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, dostęp 11.09. 2024: https://fdds.pl/_Resources/Persistent/4/0/d/e/40de383c074981a2c2061800f8a565d2f4d53b55/Raport%20Diagnoza%20Przemocy%20wobec%20Dzieci%202023.pdf
***Cezary Barański, Praca terapeutyczna z nastolatkiem doświadczającym bullyingu, Psychologia dzieci i młodzieży, wydanie 1/2024, sierpień-wrzesień 2024.
